CANBOLAD BEY (XVI.Yüzyıl)
Tahminen 1504 yılında doğmuştur. Canbolad Bey’in babası Kasım Bey, Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferinde Hayre Bey’le birlikte padişahın yanında yer alınca; Yavuz Sultan Selim, Kasım Bey’i İstanbul’a çağırdı. Daha sonra Halep Beylerbeyi Karaca Paşa’nın iftirasına uğrayan Kasım Bey idam edildi, ama oğlu Canbolad, padişahın koruması altına alındı.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde Belgrad, Boğdan, Rodos ve Bağdat seferlerine katılarak yararlılıklar gösteren Canbolad Bey, daha sonra Kilis ve yöresindeki asayişi sağlamakla görevlendirildi. Kimi kaynaklar, Kilis ve yöresinin kendisine “ocaklık” olarak verildiğinden söz eder.
Canbolad Bey, padişah II. Selim döneminde Kıbrıs’ın fethi sırasında (1571) Magosa’da şehit olmuştur.
Kilis’te kendi adını taşıyan ve halen hizmet veren cami (Canbolai /Canboladiyye /Canbolaoğlu /Tekke /Tekye Camii) yanında türbesi de bulunan Canbolad Bey’in vakfiyesi de vardır.
RUHİ EFENDİ
Öğrenimini Kilis’te yaptı; Güllü Cami Medresesi’nde dersler verdi. Arapça ve Farsça bilen Ruhi Efendi, İslam kültürü ve tasavvuf konusunda yaptığı çalışmalar yanında şiir de yazmıştır. “İnşa”, “Kur’an Havası”, “İbretname” adlı yapıtları yanında bir de “Divan’ı” vardır.
BEKİR VAHİD EFENDİ
İlköğrenimini mahalle mektebinde yapan Bekir Vahid Efendi, medresede önce Hocazade Abdurrahman Efendi’nin, sonra Sadakazade Hacı Sadık Efendi’nin derslerine devam etti. Arapça ve Farsça bilen Bekir Vahid Efendi, hocalarından icazet alarak Ulu Camii Medresesi’nde dersler verdi. “Ebced” hesabıyla Salih Ağa çeşmesinin kitabesini de yazan Bekir Vahid Efendi şiir de yazmıştır.
ABDULLAH SERMEST EFENDİ
Öğretimine Kilis’te mahalle mektebinde başladı. Hacı Hafız Efendi’nin derslerine devam etti. Kilis’i işgal eden Mısırlı İbrahim Paşa, Abdullah Sermest Efendi’yi Mısır’a asker olarak gönderdi. Burada zamanın ünlü hekimi Kölit Bey’den tıp; daha sonra Mekke’de Şeyh Mehmet Canı Efgani’den de tasavvuf dersleri aldı. Kilis’e dönerek Baytazzade Tekkesini kurdu.
Mutasavvuf bir şair olan Abdullah Sermest Efendi’nin şiirlerini içeren “Divan’dan” başka “Sıffeyn Vakası” adlı bir de risalesi vardır.
HOCAZADE ABDULLAH ENVERİ'NİN EFENDİ
Büyük Hoca adıyla ünlü Hocazade Abdurrahman Efendi’nin oğludur. İlköğrenimini ve yükseköğrenimini babasının yanında, onun derslerine devam ederek yaptı. İcazetnamesini aldıktan sonra, Kesik Minare Medresesi’nde dersler vermeye başladı.
Akıl yürütme ve mantık konusunda çalışmalar yapan Abdullah Enveri Efendi, özellikle mantık konusundaki yazılarıyla ünlüdür.
“Tastikat” haşiyesini Abdülmecit Hana takdim etti, ödül aldı.
Başlıca yapıtları : “Tasavvurat, Tastikat, Fenari ve İsagoci Haşiyesi” , “Hüseyniye Haşiyesi”, “Celattini Devvani Haşiyesi”, “Akaid Şerhi Haşiyesi”, “Hayali Haşiyesi”,“Tezhibül Mantık Haşiyesi”, “ Miribül Fetih Haşiyesi”.
NECİP ASİM YAZİKSİZ
Kilis’te bir süre Bekir Vahit Efendi’den dersler alan Necip Asım Bey, Şam Askeri İdadisi’nde okuduktan sonra 1880 yılında İstanbul Harp Okulu’ndan mezun oldu. II.Meşrutiyet’ten (1908) sonra İstanbul Dar-ül Fününu’nda müderrislik yaptı; 1927 yılında da Erzurum milletvekili oldu.
Türk tarihini ilk kaleme alanlardan biri olan Necip Asım Bey, Arap harfleriyle “etrak” biçiminde yanlış yazılan “Türk”, sözcüğüne “vav” harfi ekleyerek doğru yazılmasını sağladığı için “vavlı Türk” adıyla anılır.
Türk dilinin sadeleşmesi için uğraş veren Necip Asım Yazıksız’ın “Lugat-ı İlmiye ve Fenniye”, “Usul ve İnşa”, “Ural-Altay Lisanları”, “Mükemmel Sarf ve Nahiv-i Osmani”, “Eski Türk Yazısı”, “Türk Tarihi Umumisi”, “Milli Aruz”, “İlm-i Lisan”, “Osmanlı Tarihi”, “Eski Savlar”, “Orhun Abideleri” adlı yapıtları vardır.
20 ve 21. dönemde Kilis Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görev yaptı.
MUALLİM RİF’AT BİLGE
İlk ve orta öğrenimini Kilis’te tamamlayan Rifat Bey, bir süre “Kör Hüseyin Ağa Medresesi’ne devam etti. Bekir Vahit Efendi, Hacı Fazıl Efendi ve Keçikzade Müftü Abdurrahman Efendi’den dersler aldı. Sonra İstanbul’a giderek Dar-ül Muallimin Mektebi’ne (Yüksek Öğretmen Okulu) girdi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde ve bir çok yüksek okulda Arapça, Farsça, Türkçe, Coğrafya, Tarih, Edebiyat, Akaid, dersleri verdi.
Türk kültürü için çok önemli olan bir çok eski eser, onun gayretli çalışmalarıyla ortaya çıkmıştır.
Türk Dil Kurumu’nun yürüttüğü “Tarama Sözlüğü” çalışmalarını başlatan ve dilimize pek çok sözcük kazandıran Muallim Rıfat Bilge’nin başlıca çalışmaları şunlardır:
Kaşgarlı Mahmut’un Divanı Lügat-ı Türk, Kitab-ı Dede Korkut, Katip Çelebi’nin Keşf-i Zünun ve Zeyli Bağdat’lı İsmail Paşa’nın Esma-ül Müellifin, Kubt-i Mekki’nin İstanbul Seyahatnamesi ile Sadi’nin Gülistan ve Bostan adlı yapıtlarının tercümesidir.
İSLAM BEY
Kilis’in güçlü ailelerinden (Hacı Şerif Ağa) olan İslam Bey’in asıl adı Mehmet’tir.
I.Paylaşım Savaşı’nda Çanakkale’de savaşır. Mondros Mütarekesi hükümlerine göre Osmanlı ordusu terhis edilince Kilis’e döner. Bölgenin İngiliz ve Fransız askerlerince işgal edilmesi üzerine Kilisli yurtseverlerle birlikte Kuvay-ı Milliye örgütünü kurup, düşmanı yöreden kovuncaya dek savaşır. Cumhuriyet yönetimi döneminde bir süre Kilis Belediye Başkanlığı da yapan İslam Bey’in, Kilis adıyla özdeşleşmiş bir ünü vardır.
HAFIZ KAMİL KIDEYŞ
İlk öğrenimini özel olarak Ahmo Hoca ve Hafız Efendi’den alarak tamamladı. Daha sonra Antakya ve Halep’te bulundu. Arapça, Farsça bilen Hafız Kamil, Şeyh Necip Efendinin derslerine katıldı; Şabaniye ve Haşimiye Medreselerini bitirerek, icazetname ’sini aldı.
Kur’an hıfzından başka “Subhe-i Sıbyan”,“Tuhfe” günümüze ulaşan belli başlı çalışmalarıdır.
Prof.Dr.ALAEDDİN YAVAŞÇA
Babası, Kilisli Divan şairlerinden Yavaşçazade Sezai Efendi’nin oğlu, Hacı Cemil Efendi’dir. Annesi Kınoğlu Kadri Efendi’nin kızı Enver Hanım’dır.
Kilis Kemaliye İlkokulu’nu ve Kilis Ortaokulu’nu bitirdikten sonra lise öğrenimini Konya Lisesi ve İstanbul Erkek Lisesi’nde tamamladı. 1951 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp fakültesini bitirdi ve Haseki Hastanesinde Kadın Doğum Mütehassısı olarak mesleki görevine başladı. 1985 yılından hekimlik görevini bıraktığı 1990 yılına kadar Haseki Hastanesi başhekimliğini yaptı. Haseki Hastanesi Başhekimi iken emekli oldu.
Prof. Dr. Alâediin Yavaşça'nın musiki hayatı, daha 8 yaşındayken Batı musikisi keman dersleri ile başlamıştır. İstanbul'a gittikten sonra, Sadettin Kaynak, Münir Nurettin Selçuk, Dr.Suphi Ezgi, Hüseyin Sadeddin Arel, Zeki Arif Ataergin, Nuri Halil Poyraz, Refik Fersan, Mes'ud Cemil, Ekrem Karadeniz, Süleyman Ergüner, Dr. Selahaddin Tanur gibi üstadlardan istifadeler sağlamış, İstanbul Belediye Konservatuvarı İleri Türk Müziği Konservatuvarı, İstanbul Üniversitesi Korosu gibi kuruluşlarda icra kabiliyetini ve musiki bilgisini geliştirdikten sonra 1950 yılında açılan imtihanı kazanarak İstanbul Radyosunda solist icracı olmuş, zamanla Türkiye Radyolarında ve TRT bünyesinde Danışma, Denetleme ve Repertuar kurullarında önemli görevler almış, 1967'den bu yana solistliği yanında koro yöneticiliği de yapmıştır.
Türk Musikisinde Devlete bağlı ilk Konservatuvarın kurucuları arasında yer almış, 1976'dan itibaren Türk Musikisi Devlet Konservatuvar'nın Yönetim Kurulunda ve öğretim kadrosunda çalışmıştır. Konservatuvar YÖK (Yüksek Öğretim Kurulu) yasasıyla İstanbul Teknik Üniversitesine bağlandıktan sonra 1990'da İTÜ Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı Profesörlüğüne atanmış ve Ses Eğitimi Bölüm Başkanlığı'na getirilmiştir.
İcracılığı yanında 640 civarında beste, semai, şarkı, çocuk şarkıları, çeşitli saz eserleri (peşrev, saz semai, medhal, etüd), dini sahada da mevlevi ayini ve ilahi formunda besteleri vardır.
1950'li yılladan bu yana yurt içi ve yurt dışı birçok konserler vermiştir. Yurt dışı konserler için iki defa Amerika Birleşik Devletlerine davet edilmiş ve 5 konser vermiştir. 1988 yılında BBC'nin Londra Queen Elizabeth Hall'da tertiplediği 'Müzik Festivali'ne davet edilmiş, orada da 3 konser, ayrıca Almanya'da Berlin, Köln, Hamburg ve Aachen'de muhtelif konserler vermiştir. Dr. Alaeddin Yavaşça'nın bir uzun çaları (LP), 25 adet 78'lik plağı, 15 adet 45'lik plağı mevcuttur.
Kendisine 1991 yılında 'Devlet Sanatçısı' unvanı verildi. Ayten Yavaşça ile evlidir
Prof. Dr. AHMET TANER KIŞLALI
Anne ve babasının memuriyeti nedeniyle Zile’de doğan Ahmet Taner Kışlalı, ilk ve ortaokul öğrenimini Kilis’te tamamladı. İstanbul Kabataş Erkek Lisesi’nden mezun olduktan sonra bir yıl Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’ne devam etti. Daha sonra, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne girdi. Bu okuldan mezun olunca Fransız Hükümeti’nin verdiği bir burstan yararlanarak Fransa’ya gitti. Paris Hukuk ve İktisadi Bilimler Fakültesi’nde doktora öğrenimi tamamladı.1967 yılı sonunda “Anayasa Hukuku ve Siyaset Bilimi” dalında doktor unvanını kazandı.
1968’de Ankara Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu’da daha sonra Hacettepe Üniversitesi İdari Bilgiler Fakültesi’nde, 1974 yılında da Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak çalıştı. 1977 yılında İzmir milletvekili olan Ahmet Taner Kışlalı, bu yasama döneminde Kültür Bakanı olarak görev yaptı. 1988’de profesör olan Ahmet Taner Kışlalı bir suikast sonucu yaşamını yitirdi.
Çok sayıda makalesi yanında belli başlı yapıtları:
“Forces Politigues Dans la Turguie Modern”, “Öğrenci Ayaklanmaları”, “Siyaset Bilimi”dir.
NEJAT UYGUR
1927 yılında Kilis’te doğdu. Öğreniminin bir kısmını Kilis’te yaptı. Daha sonra İstanbul’a gitti. Güzel sanatlar Akademisi heykel bölümüne girdi. Ama sanat yaşamına tiyatro ile devam etti. Bir süre Halkevleri Tiyatro Topluluklarında çalıştıktan sonra kendi adına bir tiyatro topluluğu kurdu. TRT’de ve özel televizyonlarda çeşitli oyunlar sergiledi.
Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun yaşayan son temsilcilerinden biri olan Nejat Uygur’un sahnelediği ve bizzat oynadığı başlıca oyunlar şunlardır:
“Cibali Karakolu”, “Damdaki Zurnacı”, “Kilis Horozu”, “Ümit mi, Simit mi?”
18 Kasım 2013 tarihinde vefat etmiştir.
SEYFETTİN BAŞCILLAR
İlk ve orta öğrenimini Kilis’te tamamladıktan sonra Gaziantep Lisesi’ni bitirdi. Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi’nden mezun oldu; Gaziantep ve Kilis’te veterinerlik yaptı.
Şiirimizde “İkinci Yeni Şiir” akımının önemli temsilcilerinden olan ozanın şiirleri; “Türk Dili” , “Yeditepe” , “Sanat Olayı”, “Hisar” ve “Papirus” adlı dergilerde yayımlandı.
Başlıca yapıtları: “Önce Bulut Vardı”, “Altın Çağı Ömrümün” , “Çicek ve Silah” , “ Sokak Şarkıları” ,” Unutulmasın”, “Kıyısızlık” ve “Kilis’li Divan Şairleri Antolojisi”
HINCAL ULUÇ
1939’da Kilis’te doğdu. İlk ve orta öğrenimini Kilis’te tamamladıktan sonra Ankara Kurtuluş Lisesi’ni, daha sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirdi.
“Yeni Gün”, “Olay”, “Sabah” adlı gazeteler yanında “Erkekçe”, “Gelişim Spor” ve “Nokta” adlı dergilerde genel yayın yönetmeni ve köşe yazarı olarak çalıştı.
İngilizce bilen Hıncal ULUÇ, 1982, 1983, 1987 yıllarında Gazeteciler Cemiyeti tarafından yılın gazetecisi seçildi.
“Sarı Basın Kartı” sahibi olan gazeteci-yazarın “Sarı Kırmızı Kaşkol” adlı bir kitabı vardır.
ÖZTÜRK SERENGİL
1932 Artvin doğumlu olup Kilisli memur ailesinin oğludur. Çocukluğu babasının memuriyeti nedeniyle değişik kentlerde geçmiştir. Ünlü sinema sanatçımızın 100'ün üzerinde filmi olup geçtiğimiz yıllarda vefat etmiştir.
ORG. DOĞAN GÜREŞ
Kilisli ünlü Türk askeri olup,1926 doğumludur. Ulaştırma subayı olarak Harp Okulu'nu(1947) ve Harp Akademisini (1965) bitirdi. Çeşitli askeri görevlerde bulunduktan sonra 1985 yılında Orgeneralliğe yükseldi. Harp Akademileri Komutanlığı,1.Ordu Komutanlığı yaptı.1988'de Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na, Aralık 1990'da Genelkurmay Başkanlığı'na atandı. Emekli olduktan sonra 20 ve 21. dönemde Kilis Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görev yaptı. 14 Ekim 2014 tarihinde vefat etmiştir.
ORG. SAFTER NECİOĞLU
Kilisli Necioğlu ailesindendir. 1931 yılında Kilis’te doğmuştur. Hava Kuvvetleri'nin değişik kademelerinde önemli hizmetlerde bulunmuş, 22 Ağustos 1988 tarihinde Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na atanan Org. Necioğlu 30 Ağustos 1990 tarihinde emekliye ayrılmıştır.
NEDİM ÖKMEN
1950'li yıllarda Gaziantep(Kilis) milletvekili seçildikten sonra Tarım ile Maliye Bakanlığı yapmıştır. Ünlü siyaset adamıdır.1967 yılında İstanbul'da vefat etmiştir.
AYDAN ŞENER
Kilis'te doğmuştur. Bir süre Kilis Lisesi'nde müzik öğretmenliği yapan müzisyen bir babanın kızıdır. Babası ayrıca Kilis Lisesi marşının da bestekârıdır. Sinema ve televizyon sanatçısı olarak ünlenmiş olup, en önemli filmi Çalıkuşu'dur.
İ. HALİL TAŞKENT
Kilis’te doğmuş ilk ve orta öğrenimini burada tamamlamıştır. Lise Coğrafya öğretmenliğinden emekli olmuştur. TV. programları(TSM) yapmıştır. Türk Sanat Müziği solisti, bestekâr ve şarkı sözü yazarıdır.
